Balıkesir

BALIKESİR

Genel Bilgiler

YÜZÖLÇÜMÜ: 14,474 km²

NÜFUS: 1,076,347 (2000)

İL TRAFİK NO: 10

İLÇELER: Balıkesir (merkez), Ayvalık, Balya, Bandırma, Bigadiç, Burhaniye, Dursunbey, Edremit, Erdek, Gömeç, Gönen, Havran, İvrindi, Kepsut, Manyas, Marmara, Savaştepe, Sındırgı, Susurluk.

Balıkesir çevresinde bulunan pekçok höyük, iskan edilmiş mağara ve düz yerleşim yerinde yapılan araştırmalarda ele geçen bulgular, buralarda bilinmeyen çok eski zamanlardan MÖ 8000-3000 yılları arasında yerleşilmiş olduğunu ortaya koymaktadır.

Bu arada Yortan Mezarlığı'nda yapılan çalışmalar, burada bir mezar kültü olduğunu ortaya çıkarmıştır. Hitit metinlerinde ASSUVA diye anılan Batı Anadolu'nun bu bölgesi Antik çağda MYSIA diye anılmakta idi. MÖ 3000-1200 yılları arasında bu bölgede farklı diller konuşan Pelasg ve Leleg kolonileri kurulmuştur.

4. Truva döneminde (MÖ 1800-1250) Antik çağda İda diye anılan Kaz dağları eteklerinde geçen efsanevi Truva Savaşları bölge halkını da derinden etkilemişti. Homeros'un Odeseus'unda anlatılan Argonotlar Arteka (Erdek) ve Kyzikos'a bu dönemde geldiler.

MÖ 1200'de Anadolu'nun batısındaki halkların başlattığı "Deniz Kavimleri Göçü" önlerine gelen herşeyi yakıp yıkarak ilerlerken ancak MÖ 1190'da Mısır önlerinde durdurulabildiler. Geri dönenler Anadolu ve Suriye'de boş buldukların yerlere yerleştiler. Bu tarihten sonra Hitit Krallığı ile ilgili bilgiler tamamen kesilmektedir.

MÖ 790-Miletoslu göçmenler, Kyzikos ve Prokonnes'te koloniler kurdu. MÖ 680-Kyzikos'a büyük bir Miletos göçmen grubu daha geldi. Kyzikos'un "Altın çağı" başladı. MÖ 600'lerden itibaren Mysia bölgesi de Pers İmparatorluğu etkisi altına girdi. Batı bölgesi Satraplık merkezi Deskileion (Ergili Köyü) idi. MÖ 546-547'de Persler Atina tarafını tutan bütün Adramytion'luları öldürttü. MÖ 500'de Persler'e karşı yapılan Ionia ayaklanmasına bölge kentleri de katıldı. 494'de isyan bastırıldıktan sonra Mysia'da bulunan kentler de cezalandırıldı. MÖ 480'de Pers İmparatoru Kserkses Yunanistan üzerine sefere çıkarken Mysia bölgesinden geçti (Maraton Savaşı). MÖ 478-477 Mysia kıyılarındaki şehir devletleri de Aktika-Dellos deniz birliğine katıldılar. MÖ 410 Kyzikos'u saran Persler'e karşı yardıma gelen Atinalı Alkibiades Bandırma Körfezinde yaptığı deniz savaşını kazandı. MÖ 334 Makedonya'lı Büyük İskender Çanakkale Boğazından Anadolu'ya geçti. Biga yakınlarında Granikos çayı 3. Dareios'un Pers ordusunu yendi. Bölge Persler'den temizlendi. MÖ 323 İskender'in Babil'de ölümü üzerine generalleri arasında çıkan savaşlardan sonra Mysia bölgesi Selevkos'lara bağlandı. MÖ 238-263'te Bergama hakimi olan Fletairos döneminde bölge bergama yönetimini altına girdi. MÖ 133'te Bergama Kralı Attalos 3.Filometor'un vasiyeti üzerine bölge Roma hakimiyetine geçti.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

MÖ 88'de Adramytion hakimi Diador, Pont Kralı Mitridates'in tarafını tutarak çevrede bulunan Latince konuşan binlerce insanı öldürttü. Sonra da Romalıların intikamından korkarak intihar etti. Roma İmparatorluğunun ikiye bölünmesinden sonra (MS 395) buraları da merkezi Bizans olan Doğu Roma yönetiminde kaldı. Bu devirde Balıkesir ve çevresi Bizans eyalet sistemi içinde OBSİKİON Theması teşkilatı içinde kaldı. Körfez bölgesi bu thema içinde Noecastron Theması'na bağlı idi. MS 670'de İstanbul'u kuşatmaya gelen Arap ordusu Kyzikos'u ele geçirerek yedi yıl burada kaldılar. 718'de ikinci defa İstanbul'u kuşatmaya gelen Ararplar Bergama ve Edremit bölgesini yağmaladılar.

1071 Malazgirt zaferiyle Anadolu kapılaraı Türklere bir daha kapanmamak üzere açıldı. 1080'de Süleymen Şah Kyzikos'u ele geçirdi. 1081'de Ulubat gölü kıyısında bir Bizans ordusu yok edildi. Kyzikos ve Poimanenon (Manyas) Türklerin elinde kaldı. 1085'de Süleyman Şah doğuda savaşırken emirlerinden İlhan Bey kısa süre önce ellerinden çıkmış olan Kyzikos, Apollonia, Poimanenon ve Edincik dolaylarını geri aldı. 1086'da Vezir Ebu Kasım, Süleyman Şah'ın ölümü üzerine ayaklanan bazı emirleri bastırıp birleştirdi. Kyzikos'u üs edinerek yaptırdığı gemiler ile Sakız adasına kadar akınlar yaptı. Türkmen savaşçılar ilk kez denizcilikle uğraşmaya başladılar. 1090'da Bizans İmparatoru 1. Aleksios Komnenos Mysia'da yurt tutmaya çalışan Türkmenler üzerine kumandan Eufuryanis Alexaders'i yolladı. Apollonia'yı kuşatan Bizanslılar kanlı savaşlardan sonra kale kumandanı İlhan'ı iç kaleye sığınmak zorunda bıraktılar. Olayı duyan Türkmenler imdada gelince Bizanslılar çekildiler. Göl kıyısında büyük zayiat verdiler. Ertesi sene daha iyi hazırlanan bir Bizans ordusu bu kere önce Kyzikos'u aldı, sonra bir baskınla Apollonia'yı da ele geçirerek kaledekilerle birlikte kumandanı da esir ettiler.

1092'de Vezir Ebu Kasım'ın kardeşi İlgazi İznik'te baş kaldırınca 1.Kılıçaslan onu yendi ve burayı başkent yaptı. Sonra Marmara kıyılarını ve Edremit körfezi'ne kadar olan yerleri fethetti. Buradan adalara ve Midilli'ye akınlara başladı. Aynı yıl İzmir emiri Çaka'da Edremit'ten Abydos'a kadar olan kıyılarıu zaptetti. Selçuklular Oğuzların Kınık boyundan, Çaka Bey Çavuldur boyundan Kılıçaslan Emir Çaka'nın kızı ile evli idi. 1093'de Bizanslıların entrikalrı sonunda Kılıçaslan Çaka Bey'i öldürdü. 1099'da Anadolu'ya doluşan Haçlılar, Marmara sahillerinde bulunan bütün Türkmenleri katlettiler. Haçlı fırtınası geçtikten sonra Oğuz boyları Marmara bölgesine gene dolmaya başladılar. 1110 yılında Mysia'daki Bizans kentleri Türk akınlarına karşı tahkim ettirildi.

1113'te Türkler Apollonia'yı gene ele geçirdiler. Türkler'in Kyzikos'a doğru yürümesi üzerine kent valisi burayı boşaltarak Bizans'a kaçtı. 1115'te çok takviyeli bir Bizans ordusu ani bir baskınla Kyzikos'u ele geçirdi. Buralara yerleşmeye çalışan Türkleri kovdular. 1175'te Eskişehir ovasında toplanan yüzbin çadır Türkmen Denizli Bergama, Karia, Mysia ve Edremit bölgelerine dağıldılar. 1206'dan itibaren Türkmen savaşçıları UÇ'lardan hareketle Edremit ve Mysia'daki Bizans kentelerine sürekli akınlara başladılar.

1237'de Selçuklu sultanı Gıyaseddin 2.Keyhüsrev Uç'ları teftiş için Edremit ve Mysia'ya da geldi. 1242'den itibaren Moğollar Selçuklu devletinin bütün idari işlerine karıştığı gibi devletin başına sultan atayabiliyor, devleti bir iki hatta üç sultanla yönetimi altında tutabiliyordu. 1280'li yılların sonlarına doğru başlarında Danişmend Gazi soyundan olduğu için büyük saygı gören Karasi Bey'in olduğu büyük bir Türkmen grubu yanlarında Anadolu Batı Ucu Ulu Bey'in olan Germiyanoğlu Yakup Bey ile beraber Mysia topraklarına girdiler; Kyzikos ve Bigados dışında bölgeyi fethettiler. Mysia'nın Marmara ve Ege kıyılarını ele geçiren Karasi Bey "Emir-ül Savahil" oldu.

1301-1302'de topraklarını savunamayan Bizanslılar paralı asker olarak kiraladıkları adamları Karasili Türkmenler üzerine yolladılar. Çok azı kurtulabildi. 1304 Ocak ayının ilk günlerinde Bizanslılar tarafından kiralanarak Kyzikos'a gönderilen Katalan paralı askerleri Edincik taraflarında yurt tutmaya çalışan bir Türk Boyunu katlettiler. Bizans'ın Anadolu'nun batısındaki son kalesi olan Alaşehir'i kuşatmış olan Sultan Mesud'un üzerine yürüdüler. Geçtikleri her yeri yakıp yıkarak bir yıl sonra Anadolu'yu terk ettiler.

1306'da Saru Saltuk Baba'nın gaze yolunda Dobruca'da ölmesi üzerine ona bağlı olan Türkmenlerden bir grup Ece Halil önderliğinde Trakya üzerinden geçerek Karasi topraklarına geçtiler. Kaz dağları bölgesine yerleştirildiler. Bu tarihlerden itibaren çok güçlenen Karasi Donanması çevredeki diğer Türkmen Beyliklerinin savaşçılarının da katılımıyla adalara ve Yunanistan'a pek çok akınlar yaptılar. 1333'de Seyyah İbn Batuda Karasi Eli'ni dolaştı. 1334'de çok güçlü bir haçlı donanması Edremit Körfezi'nde Karasi donanmasını yendi. 1336(37)'de Osmanlı Sultanı Orhan Gazi Edremit Bölgesi dışındaki Karasi topraklarını ülkesine kattı. 1354'de Osmanlı ve Karasi askerleri Şehzade Süleyman Paşa kumandasında Rumeli'ne geçtiler. Rumelinin açılması üzerine Karasi Eli'nde bulunan Türk oymakları da buraya geçirildi.

1402'de Ankara Savaşında Yıldırım Bayazıt Ordusu içinde Şehzade Emir Süleyman'ın grubu içinde Karasi Askerleri Gazi İne Bey Subaşı kumandasında döğüştüler. 1403'de Yıldırım Bayazıt'ın oğulları Musa ve İsa Çelebi'ler arasındaki taht kavgalarında Gazi İne Bey Subaşı şehit oldu. 1428'de Hacı Bayram Veli Şeyh Lütfullah ile birlikte Balıkesir'e geldi. 1452-53'de Boğazkesen Hisarı'nın yapılmasından sonra İstanbul, İsfendiyaroğlu İsmail Bey'in ordusu ve Akçaylıoğlu Mehmet Bey komutasında Karasi birlikleri tarafından Fetih ordusu gelinceye kadar abluka altına alındı. 1461'de İstanbul fatihlerinden Zağnos Mehmet Paşa vefat etti. Çalışkan bilgili, tedbirli, hayırsever ve devlete sadakatle bağlı bir vezirdi. 1502'de kuraklığa bağlı bir kıtlık ve 1525'te çekirge felaketi halkı perişan etti.

1503'lü yılların ilk yarısında medrese öğrencilerinin (suhteler) ayaklanması pek çok karışıklıklar çıkardı. Karışıklıklar uzun yıllar devam etti. 1577'de bir deprem şehri harap etti. Pek çok ev yıkıldı. 1592'de Kalenderoğlu, 1624'te Kazdağı Türkmenlerinden Cennetkarıoğlu isyanları, 1632'de İlyas Paşa'nın ve 1780'de Kanlıoğlu Halil Ağa'nın meydana getirdiği olaylar halkın huzurunu bozdu.

1821'de Yunan isyanı ile birlikte ayaklanan Ayvalık Rumları Davasoğlu halil Bey önderliğinde Kepsut Çepnileri tarafından bastırıldı. 1853-56'da Kırım Harbi sonrasında Kırım'dan ve 1859'da Şeyh Şamil'in Ruslara teslim olmasından sonra Kafkasya'dan büyük çapta göçlerle gelenler çevreye yerleştirildi. 1862-64'de Hüdavendigâr Vilayeti valisi Ahmet Vefik Paşa Karasi Eli'nde konar göçer yaşayan Yörükleri zorla iskâna tabi tuttu.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

1877-78'de Osmanlı-Rus Savaşı (93 Muharebesi) sonunda çok büyük ve felaketli bir muhacceret hareketiyle Rumeli'den gelenler iskân edildiler. Pek çok yeni köyler kuruldu. 1880'de Karasi Ziraat Cemiyeti kuruldu. 1881-1888 yılları arasında Balıkesir "Karasi Vilayeti" adıyla müstakil bir vilayet oldu. 1885'de Balıkesir Lisesi "Karasi İdadî Sultanî" adı ile açıldı. 1886'da Balıkesir'de Karasi Vilayet Matbaası Kuruldu ve "Karasi" gazetesi yayımlanmaya başlandı. (1886-1888) (ilk sayı 5 Mart 1886'da yayımlandı)

1897'de Büyük Balıkesir Depremi ile şehir adeta yerle bir oldu. Mutasarrıf Ömer Ali Bey'in gayretiyle Balıkesir adeta yeniden kuruldu. Hilâl-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay) faaliyete başladı. 1908'de Balya-Karaaydın Maden Kumpanyası'na karşı Türkiye'de ilk işçi grevi yapıldı. 15 Haziran 1909'da Karasi, Hüdavendigâr vilayetinden ayrılarak müstakil sancak oldu. 1912'de Rumeli'den gelen büyük bir muhacir grubu iskan ettirildi. Gelenlerin büyük bir kısmı Kalaçina Boşnaklarıydı. 1913'de Bandırma-Balıkesir-Soma Demiryolu Hattı açıldı. Donanma cemiyeti teşkil edildi. Memleket Hastanesi kuruldu. 13 Şubat 1913'de Okuma yurdu açıldı. 14 Nisan 1914'de Karasi Gazetesi Çantayzade Basri Bey tarafından yeniden çıkarılmaya başlandı. 12 Haziran 1914'de Enver Paşa ve iki sonra da Talat Paşa Balıkesir'e geldi. Temmuz 1914'de Balıkesir "İzcilik Teşkilatı" kuruldu. "Keşşaf Taburları" çalışmalara başladı. Kepsut Çiftlik (Ziraat) Mektebi kuruldu. Köylerde tifüs salgını görüldü. 18 Eylül 1914 Balıkesir Müdafa-yı Milliye Cemiyeti kuruldu.

14 Kasım 1914'de Cihad'ı Ekber ilan edildi. Seferberlik başladı. Balıkesir'de gençlik örgütlenmeleri hız kazandı. Kısa zamanda Göç, Genç Ginç ve Gürbüz dernekleri kurularak gençler harbe hazırlanmaya başlandı. Kızıl çekirge felaketi ürünleri tahrip etti.25 Mayıs 1915'de Balıkesir Hapishanesinden 261 mahkum af edilerek harbe gönderildi.

Haziran 1915-Balıkesir Tiyatrosu binası bitirildi. İlk oyun Temmuz'da göserildi. Bu aydan itibaren Çanakkale'den gelen yaralılar için Balıkesir ovasında binlerce çadırlık Harp hastanesi (Mecruhin Hastanesi) kuruldu. Ayrıca, Erdek, Bandırma, Gönen, Susurluk, Balya'da da Harp Hastaneleri açıldı. 1916-Çekirge felaketi devam ediyor. Kıtlık köyleri kasıp kavuruyor.

15 Ocak 1917 Balıkesir'de İtibarı-ı Milli Bankası hisseleri büyük ölçüde satıldı.16 Mart 1917 Balıkesir Talim-i Musiki-i Osmani Cemiyeti kuruldu. 5 Mart 1917 Et'am-ı Fukara Cemiyeti muhacirlere ve fakirlere yemek dağıtımına başladı( 31 Mart 1917 günü dağıtılan yemek 3286 kişilikti). 17 Ekim 1918- Çantayzade Basri Bey mütareke yıllarının karanlıklarını delen basının güçlü sesi "SES" gazetesini çıkarmaya başladı. 15 Mayıs 1919 Yunanlılar İzmir'e asker çıkardı. 16 Mayıs 1919 Okuma Yurdu toplantısında Balıkesirliler düşmanla silahlı mücadele kararı aldılar.Millî Mücadele Dönemi başladı.